W Wielkiej Brytanii od lat toczy się debata na temat zmiany sposobu oceny jakości uczelni wyższych. Jej główną osią jest nowe spojrzenie na wpływ instytucji szkolnictwa wyższego na życie społeczno-gospodarcze, a punktem wyjścia kwestia finansowania ze środków publicznych. Upraszczając dość mocno złożoną dyskusję na ten temat, chodzi o to, jak wydane pieniądze przekładają się na rozwój gospodarki czy też poprawę życia obywateli, czyli innymi słowy – jaki jest „zwrot z inwestycji” w naukę. Wprowadzenie systemów takich jak KEF i REF to próba takiej ewaluacji działalności uczelni, która w większym stopniu pozwoliłaby taki zwrot oszacować.

Od jakiegoś czasu uważnie przyglądamy się rozwiązaniom oceny jakości działań uczelni wyższych w Wielkiej Brytanii. Pisaliśmy już o tym tu. Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że są one wynikiem podobnej dyskusji, która toczy się również w Polsce i zaowocowała reformą ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce. Po drugie, ze względu na podobieństwo angielskich rozwiązań do tych proponowanych w nowych systemie ewaluacji w naszym kraju.

Analizując dwa brytyjskie systemy KEF i REF, które wprowadziły nowe podejście do oceny jakości uczelni, możemy lepiej zrozumieć nowe założenia oraz sprawdzić, jak funkcjonuje ono w praktyce.

Czym są KEF i REF?

Knowledge Exchange Framework (KEF) oraz Research Excellence Framework (REF) to dwa niezależne systemy oceny uczelni, które od niedawna funkcjonują w Wielkiej Brytanii. Pierwszy, w 2014 roku, wprowadzony został REF, zaś KEF obowiązuje od 2020 roku. Oba systemu będą w tym roku modyfikowane.

REF to system oceny uczelni, który bierze pod uwagę zarówno jakość prowadzonych badań, ich wpływ na życie społeczno-gospodarcze oraz warunki sprzyjające R&D, funkcjonujące na uczelni – więcej na ten temat pisaliśmy tutaj. Jedną z głównych zmian, jakie pojawiły się w systemie ewaluacji wraz z REF, było nowe kryterium oceny na podstawie „wpływu społecznego” badań. W edycji z 2014 „wpływ społeczny” odpowiadał za 20% całej punktacji. W bieżącej edycji 2021 będzie on jeszcze ważniejszy, bo od wielkości „wpływu” uzależniono aż 25% ostatecznej oceny.

KEF jest dużo węższym narzędziem, które skupia się przede wszystkim na wymianie wiedzy i jego celem jest raczej ocena ogólnego, strategicznego podejścia uczelni do tej kwestii niż realnych wyników. Celem wprowadzenia KEF jest położenie większego nacisku na transfer wiedzy oraz ścisłą współpracę uczelni ze środowiskiem biznesowym i lokalnymi społecznościami.

Jak mierzone są KEF i REF?

REF to wypadkowa ocen w trzech kategoriach, ale nas szczególnie interesuje tutaj kryterium „wpływu społecznego”, który jest mierzony na podstawie indywidualnych studiów przypadków, ocenianych przez panel ekspercki. Przypadki są zgłaszane w jednej z 36 (w 2021 roku – 34) dziedzin naukowych.

Ocena KEF to wypadkowa danych dostarczanych już przez uczelnie co roku w ramach Higher Education Business Community Interaction (HE-BCI) – organizacji, której celem jest wspieranie współpracy między uczelniami i biznesem. Oznacza to, że KEF nie wymaga od uczelni żadnych dodatkowych nakładów pracy ani wypełniania dodatkowej dokumentacji. W odróżnieniu od REF, który nakłada na uczelnie obowiązek szczegółowego udowodnienia wpływu, KEF bazuje na deklaracjach i wewnętrznych ocenach.

Jak KEF i REF wpływają na finansowanie uczelni?

Wyniki REF wprost przekładają się na finansowanie ze środków publicznych. Oceny w ramach REF są przyznawane na skali od 1 do 4. Tylko uczelnie z punktacji 3 lub 4 mogą liczyć na wsparcie ze środków publicznych.

Obecnie KEF nie ma wpływu na finansowanie uczelni, ma raczej posłużyć jako narzędzie diagnostyczne, które pomoże uczelni oszacować słabe i mocne strony w obszarze transferu wiedzy oraz obszary do poprawy. Ale to stan tymczasowy, który ma się zmienić w przyszłości.

Zarówno KEF, jak i REF to próba uchwycenia złożonego wpływu, jaki szkodnictwo wyższe wywiera na życie społeczno-gospodarcze oraz nadania mu odpowiedniej wagi, która pozwoli następnie na skuteczne porównywanie i ocenę działań poszczególnych uczelni. W związku z nowymi wymogami na niektórych uczelniach wyodrębnione zostały osobne obszary Knowledge Exchange and Impact (KEI), które odpowiadają za kwestie transferu wiedzy oraz wpływu. Polecamy materiał opracowany w ramach KEI na London School of Economics, który odnosi się bezpośrednio do nowych wymagań stawianych uczelniom oraz porównuje założenia REF i KEF. Szczególnie cenne wydają się wskazówki dla badaczy na końcu artykułu, które pomagają przyjąć właściwą postawę wobec nowych wymagań: https://info.lse.ac.uk/staff/services/knowledge-exchange-and-impact/kei-guide/ref-and-kef