Festiwal nauki to idealne miejsce, by promować wyniki swoich badań naukowych. Trzeba jednak zadbać o to, żebyś był rozumiany, jeśli chcesz porwać słuchaczy swoim wystąpieniem. 

Na swoje badania poświęciłeś wiele czasu. Twoje naukowe odkrycie to kolejny krok w rozwoju dziedziny, którą się zajmujesz. Teraz chciałbyś o nim opowiedzieć słuchaczom w ramach festiwalu nauki. Co to konkretnie oznacza? To, że wystąpisz w sali, np. instytucji promującej naukę lub kulturę, a przed sobą będziesz miał siedzących słuchaczy. Kilkadziesiąt osób w różnym wieku i z różnym wykształceniem przyjdzie tu specjalnie dla Ciebie.

Wszyscy będą chcieli od Ciebie jednego – ciekawego i zrozumiałego przekazu. Dlatego przygotowując się do wykładu, postaw na jasność i precyzję. Popularyzowanie nauki jest dość trudne i czasochłonne, dlatego naukowcy za granicą korzystają z pomocy agencji PR wyspecjalizowanych w promowaniu nauki. W Polsce póki co naukowcy próbują samodzielnie promować swoje osiągnięcia.

Jeśli chcesz robić to skutecznie, pamiętaj o kilku podstawowych zasadach:

1. Zadbaj o dobry początek. Zacznij od tego, co w Twoim badaniu jest najciekawsze i najbardziej zaskakujące.
2. Twoi słuchacze mogliby robić teraz coś zupełnie innego niż uczestniczenie w festiwalu nauki. Przekonaj ich, że Twoje odkrycie jest warte poświęcenia mu czasu.
3. Ludzi często interesują najbardziej… oni sami, a nie korzyści dla świata. Opowiedz więc o korzyściach z Twoich badań w skali globalnej, ale zaraz potem dodaj, co będą z nich mieć pani i pan siedzący w pierwszym rzędzie.
4. Zadbaj o obrazowe porównania. Nawiązuj do zjawisk popkultury albo sportu. Mówiąc o matematyce pokaż, w jaki sposób jej znajomość pozwoli wygrać w kasynie w Las Vegas lub zrzucić nadmierne kilogramy.
5. Nie bądź zbyt poważny. Wpleć do prezentacji anegdotę, mniej lub bardziej znany cytat. Zawsze mile widziana jest też jakaś zabawna osobista historia.

Możesz również zyskać i utrzymać uwagę słuchaczy, jeśli będziesz stosował się do kilku prostych rad:

1. Nie zakładaj, że Twoi słuchacze mają jakąkolwiek wiedzę o zagadnieniu i dziedzinie, którą przedstawiasz. Często nie wiedzą o tym dosłownie nic.
2. Nie nadużywaj specjalistycznych terminów. To najczęstszy błąd. Młodzi naukowcy boją się, że mówiąc prostym, zrozumiałym językiem, nie wypadną dość kompetentnie – zwłaszcza przed starszymi kolegami.
3. Nie wtrącaj niepotrzebnych słów, które odwracają uwagę od głównego tematu.
4. Nie operuj długimi, wielokrotnie złożonymi zdaniami. Buduj zdania krótkie i proste.
5. Nie używaj na początku wystąpienia akronimów. Za pierwszym razem powiedz „Centrum Badań Kosmicznych”, a dopiero potem „CBK”.

Najpierw napisz dynamiczną historię

Zanim staniesz na scenie, weź kartkę i wymyśl szkielet swojego wykładu. Pisz dynamiczną historię tak, aby Twoi słuchacze mieli wrażenie, że odkrywają coś razem z Tobą. Trzymaj się limitu czasu wystąpienia, jeśli narzuca go organizator festiwalu. Jeśli tego limitu nie ma, przygotuj wykład maksymalnie na godzinę, a potem zachęć słuchaczy do zadawania pytań.

Spójrz na kartkę. Czy wszystko, co się tu znalazło, jest potrzebne? Jeśli nie – wykreśl te elementy. Jeśli tak – rozbuduj poszczególne hasła. Gdy wszystko jest już gotowe, odłóż tekst i przeczytaj go na drugi dzień. Po poprawkach pokaż treść wystąpienia komuś, kto jest Ci życzliwy, ale i konstruktywnie krytyczny.

Pamiętaj o konkurencji

Mówiąc o swoim osiągnięciu zadbaj o argumenty. Krótko i przystępnie wyjaśnij, dlaczego masz absolutną pewność, że Twoje odkrycie to przełom w medycynie lub fizyce. Dobrze by było, gdybyś miał wiedzę na temat osiągnięć konkurencji w Twojej dziedzinie – jeśli padnie o to pytanie, będziesz miał się do czego odnieść. Zabierz ze sobą nieduży rekwizyt – może to być poduszka, pilot do telewizora czy dziecięca zabawka – i obrazowo odnieś ów prosty przedmiot do swoich skomplikowanych badań.

Mów tak, by każdy cię rozumiał

Jeśli nie wiesz, czy tekst wykładu, który przygotowałeś, jest zrozumiały, skorzystaj ze specjalnego programu. W latach 50. amerykański wydawca Robert Gunning wymyślił wskaźnik mglistości języka FOG (od angielskiego słowa „mgła”). Ocenia on trudność tekstu i wylicza, jakie wykształcenie musi mieć czytelnik, żeby ten tekst swobodnie zrozumieć.

Językoznawcy z Pracowni Prostej Polszczyzny Uniwersytetu Wrocławskiego wspólnie z inżynierami lingwistycznymi z Politechniki Wrocławskiej dostosowali wzór FOG do języka polskiego. Stworzyli program komputerowy, który powie nam, jakim językiem piszemy swoje teksty – płatwo zrozumiałym czy specjalistycznym. By się o tym przekonać, wystarczy wkleić tekst w odpowiednim formularzu na stronie internetowej Logios.pl. Następnie program, wykorzystując indeks FOG-PL, wyliczy trudność tekstu. Wartości w przedziale 9–10 punktów oznaczają, że tekst z łatwością zrozumieją osoby już z wykształceniem gimnazjalnym, a wartości powyżej 22 wskazują, że wypowiedź nie sprawi kłopotu dopiero osobom posiadającym doktorat. Należy dążyć do jak najniższych wartości.

Pamiętaj, że słuchacze mogą być laikami

Atif Kukaswadia, doktorant w dziedzinie zdrowia społecznego i epidemiologii, podkreśla, że aby ciekawie mówić o nauce, trzeba przedstawić szerszy kontekst badań. – Mówienie o nich w akademicki sposób sprawdza się, gdy mówisz do publiczności, która zna tło wydarzeń. Jeśli mówisz do ludzi, którzy nie są naukowcami, musisz się cofnąć i opowiedzieć historię badania, wytłumaczyć, dlaczego jest ono ważne, a dopiero potem zagłębiać się w szczegóły – radził na jednej z konferencji naukowych Kukaswadia.

Matt Shipman z Uniwersytetu Stanu Karolina Północna wspomina, jak pewien naukowiec powiedział podczas wywiadu, że z pewnością większość ludzi wie, czym się zajmuje inżynieria tkankowa. – W rzeczywistości – mówi Shipman, który na co dzień pracuje jako rzecznik prasowy uniwersytetu – wcale tak nie jest. I radzi, byś jednak wytłumaczył słuchaczom, czym tak naprawdę zajmuje się Twoja dziedzina badań i Twoje własne odkrycie.

Zadbaj o dobre zakończenie

Tak samo jak ważne jest dobre wejście, tak samo istotne jest odpowiednie zakończenie. Gdy będziesz już kończył mówić o wynikach swoich badań, to opowiedz o tym, jakie drzwi one otwierają. Wcześniej mówiłeś o tym, jakie korzyści już teraz niosą one dla ludzi. W ostatnich zdaniach spróbuj nakreślić wizję przyszłości tak, by Twoi słuchacze wyszli podbudowani i z nadzieją czekali na Twoje kolejne odkrycia.