Tekst popularnonaukowy daje dużo możliwości. Wykazujesz się w nim swoją wiedzą, ale jest tu też miejsce na polemikę, marzenia i subiektywne uwagi.

Teksty popularnonaukowe mają do spełnienia konkretne zadanie – promować naukę i zainteresować nią czytelnika, który nie ma na dany temat rozległej wiedzy. Bywa, że taka osoba ostatni raz z chemią czy fizyką miała styczność dwadzieścia lat temu w liceum. Ale zatrzymała się przed kioskiem, bo coś ją na tyle zaintrygowało w tytule na okładce pisma, że postanowiła je przejrzeć. Jak więc pisać, by taki czytelnik nie tylko doczytał tekst do końca, ale chciał dowiedzieć się więcej o danym zagadnieniu? Przeczytaj też, jak przygotować się do wystąpienia na festiwalu naukowym, bo wiele wskazówek można zastosować także w trakcie pisania tekstów.

Zacznij od najciekawszego

Jeżeli chcesz napisać o pracy mózgu, nie zaczynaj od historii badań, opisu budowy tego organu i porównawczych analiz z kilku krajów. Napisz lepiej: „To nieprawda, że mózg pięciolatka działa lepiej niż mózg osoby po osiemdziesiątym roku życia. Nasz mózg to komputer, który przez całe życie gromadzi wiedzę. Starsze osoby mają jej więcej niż dzieci, dlatego potrzebują więcej czasu, aby z tego potężnego zasobu wyciągać potrzebne informacje”. To, że odkryli to niedawno naukowcy z Uniwersytetu Eberharda Karola w Tybindze w Niemczech, może spokojnie znaleźć się w kolejnym akapicie. Ważniejsze jest, żebyś na początku tekstu zaintrygował, zmierzył się z jakąś utartą opinią lub odniósł fakt naukowy do sytuacji, która potencjalnie dotyczy każdego z nas.

Pamiętaj, dla kogo piszesz

Czy znasz się na obróbce skrawaniem? Nie? To dokładnie tak samo, jak Twój czytelnik nie zna się na przykład na biotechnologii. Pamiętaj – ludzie, którzy czytają Twój tekst, nie są ekspertami. Mogą mieć wykształcenie wyższe, ale nie mają ani Twojej pasji, ani Twojej wiedzy. Dlatego pisz prosto i zrozumiale, a gdy wtrącasz specjalistyczne słownictwo, zawsze jasno wyjaśnij, co znaczy podany termin.

Dawkuj i intryguj

Dobrze jest zacząć od ciekawostki, ale pamiętaj, aby takowa znalazła się w każdym akapicie. To ożywi lekturę zwłaszcza, gdy pod koniec każdego akapitu dasz do zrozumienia, że wyjaśnienie kolejnej fascynującej zagadki znajdzie się dalej.

Odwołuj się do powszechnie znanych osób lub rzeczy

Pisząc np. o chorobie, możesz wspomnieć o znanej osobie, która na nią cierpiała – artyście czy polityku. Postępuj tak samo, gdy piszesz o geniuszach, zwierzętach czy wynalazkach – odwołuj się do rzeczy znanych czytelnikowi, czym ułatwisz mu zrozumienie problematyki, którą zajmujesz się na co dzień. Dobrze jest więc interesować się szeroko rozumianą kulturą i światem.

Zachęć czytelnika do działania

Pisząc o mózgu, rozsądnie dawkuj informacje o budowie hipokampa – małej strukturze umieszczonej w płacie skroniowym kresomózgowia. Lepiej wyraźnie podkreśl, że to właśnie hipokamp między innymi odpowiada za pamięć. Pisząc zaś o pamięci, poświęć fragment tekstu na wylistowanie produktów, które świetnie działają na mózg. Każda gospodyni z uwagą przeczyta, że z owoców najbardziej polecane są maliny, borówki i jagody, a z mięs – dziczyzna i mięso owcze. Pod wpływem Twojego tekstu czytelnik może zmienić swoje nawyki żywieniowe i zadbać o zdrowie.

Zaciekaw

Nie dąż do tego, aby tekst wyczerpująco opisywał dane zjawisko. Twoim celem jest zaciekawienie czytelnika, nauczenie go nowych rzeczy, pokazanie nowych światów. Jeśli zasiejesz w nim ziarno, sam będzie dążył do tego, aby dowiedzieć się więcej. Z tym wiąże się też objętość tekstu. W zależności od miejsca publikacji do dyspozycji masz inną liczbę znaków.

Niech artykuł niesie historię

Wszystkie akapity powinny się ze sobą łączyć w jedną interesującą całość. To wbrew pozorom dość trudne. Dlatego dobrze zaplanuj tekst. Niech każdy jego fragment będzie jak instrument w orkiestrze. Każdy ma dostarczyć czytelnikowi czegoś ciekawego. Na przykład w pierwszym akapicie odnieś się do marzeń i potrzeb ludzi, w drugim do faktów naukowych, w trzecim przywołaj ciekawostki ze świata zwierząt, a w czwartym opisz wyniki badań. Całość musi być jednak spójna, a na wszystkie zadane w tekście pytania czytelnik powinien znaleźć odpowiedzi. Pytaniem otwartym można zakończyć tekst. Pamiętaj, że czasem lepiej spisać różne myśli, a dopiero potem ułożyć je w odpowiedniej kolejności.

Daj do przeczytania

Wybierz życzliwego i szczerego kolegę (brata, sąsiada) i wręcz mu tekst. Dobrze by było, żeby przeczytał przy Tobie. Nie pytaj: „Fajny?”, tylko: „Co jeszcze poprawić, co jest niezrozumiałe lub nudne?”.

Zadbaj o zdjęcia

Jeśli wiadomo już będzie, że Twój tekst zostanie opublikowany, zapytaj, jakimi zdjęciami zostanie zilustrowany (zdarza się, że redakcja prosi o nie autora). Aby tekst się dobrze czytało, powinien być dobrze skomponowany graficznie, miał wykresy albo ramki, a fragmenty tekstu powinny być poprzedzone śródtytułami. Z tych samych powodów ważny jest tytuł i lead, czyli kilka zdań na początku, które zachęcą do przeczytania tekstu.

Starannie wybierz miejsce do publikacji

Równie istotne co sama treść artykułu jest miejsce jego publikacji – zastanów się najpierw, do kogo chcesz dotrzeć ze swoim przekazem. Czy celujesz w czytelników tygodników, a może dzienników? A może zależy Ci jedynie na internautach? Gdy tekst trafi do redakcji, znajdzie się w rękach redaktora, który z pewnością go trochę skróci lub poprawi. Dlatego dobrze wybierz miejsce publikacji. Zastanów się, na czym ci zależy – na bardziej zaawansowanym odbiorcy, któremu nie trzeba dokładnie tłumaczyć w tekście opisywanych zjawisk, czy czytelnikach, którzy niemal nic nie wiedzą o nauce. Od tego, co wybierzesz, zależy to, w jakiej formie Twój tekst trafi do publikacji. Jeżeli obawiasz się, że redaktor podczas nanoszenia zmian w tekście może popełnić błąd merytoryczny, zaznacz słowa lub zdania, na które powinien szczególnie uważać. Jeśli redaktor sam tego nie zaproponuje, poproś o finalną wersję tekstu, żebyś mógł ją zaakceptować przed publikacją.