W ramach nowego systemu ewaluacji działalności naukowej o jej jakości świadczyć będzie nie tylko poziom czy efekty finansowe prowadzonych badań, ale także wpływ na społeczeństwo i gospodarkę. Ewaluacja według nowych zasad zostanie przeprowadzona w tym roku po raz pierwszy. Sprawdzamy więc, jak rozumiany jest wpływ społeczny działalności naukowej, jak będzie oceniany i dlaczego jest tak ważny?

Zmiany w systemie ewaluacji jakości działalności naukowej ostały wprowadzone przepisami ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, zwanej również „Konstytucją dla Nauki” lub „Ustawą 2.0”. Ocenie będą teraz podlegały na nowo zdefiniowane dyscypliny naukowe w ramach całej uczelni, a nie poszczególne wydziały oraz wszyscy pracownicy naukowi. Zmienią się także kryteria ewaluacji, która będzie prowadzona w trzech kluczowych obszarach. Waga każdego z nich będzie inna w zależności od dyscypliny naukowej.

Wpływ społeczny działalności naukowej, czyli co?

Ustawodawca definiuje ocenę wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki jako bezpośredni związek między najważniejszymi wynikami badań naukowych, prac rozwojowych lub twórczości artystycznej a gospodarką, funkcjonowaniem administracji publicznej, ochroną zdrowia, kulturą i sztuką, ochroną środowiska naturalnego, bezpieczeństwem i obronnością państwa lub innymi czynnikami wpływającymi na rozwój cywilizacyjny społeczeństwa. Innymi słowy, chodzi o zbadanie jak działalność naukowa przekłada się na funkcjonowanie świata poza akademią.

Jak oceniany będzie wpływ społeczny?

Wpływ społeczny to parametr, który trudno jest zmierzyć w oparciu o twarde dane, jak np. liczba publikacji. Dlatego też do jego oceny wykorzystywana będzie metoda indywidualnych przypadków, stosowana np. w ramach Research Evalution Framework w Wielkiej Brytanii. Ocena końcowa będzie średnią arytmetyczną ze wszystkich ocen przyznanych poszczególnym opisom przez ekspertów.

Co powinien zawierać opis wpływu?

Opisy wpływu będą musiały udowodnić związek między aktywnością naukową a zmianami w świecie poza akademią, na przykład poprzez publikacje naukowe, raporty lub cytowania w innych raportach i publikacjach. Poszczególne dyscypliny będą też mogły zgłaszać różne przykłady swojej działalności, jak wybitne monografie naukowe, słowniki biograficzne, słowniki bibliograficzne, bazy danych, szczególnie istotne dla rozwoju tych dziedzin nauki, opisy działalności utworzonych w celu komercjalizacji wyników badań naukowych czy też plany zagospodarowania przestrzennego, projekty architektoniczne lub urbanistyczne.

Ile takich opisów wpływu trzeba przygotować?

Liczba indywidualnych opisów wpływu, które będą musiały przygotować poszczególne jednostki, będzie zależna od średniej liczby pracowników prowadzących działalność naukową w ramach danej dyscypliny naukowej albo artystycznej (tzw. liczby N). Wąskie dyscypliny (mniej niż 100 pracowników) będą musiały zgłosić min. 2 opisy, a największe (powyżej 300 pracowników) aż 5 opisów wpływu.

Czy oceniany jest wpływ społeczny badań realizowanych jedynie w ciągu ostatnich 4 lat?

Nie. W ramach kryterium wpływu można opisywać projekty, które zakończyły się nawet w 1997 roku lub w latach następnych. Ważne jest jedynie, żeby wpływ opisywanej działalności naukowej był widoczny w okresie objętym ewaluacją, czyli w latach 2017 – 2020.

Wpływ społeczny został wprowadzony jako kryterium oceny z dwóch powodów. Po pierwsze, oddaje zmieniające się podejście do nauki, która traktowana jest mniej jako hermetyczny świat, a bardziej jako sposób poznawania i opisywania rzeczywistości w celu podnoszenia jakości życia ludzi. Po drugie, pozwala na ujednolicenie oceny jakości różnych dyscyplin naukowych, także tych, których wpływ na społeczeństwo i gospodarkę ma charakter głównie niekomercyjny, jak np. nauki społeczne i humanistyczne. W ramach tego kryterium docenione będą te jednostki i ci naukowcy, którzy przykładają dużą wagę do realnych efektów swoich badań i kontakt ze społeczeństwem.