14,18 mln euro – tyle pozyskaliśmy na technologie kosmiczne i badania kosmosu w kończącym się właśnie siedmioletnim unijnym programie finansowania badań i innowacji (Horyzont 2020, 2014-2020). To dwukrotnie więcej niż w latach 2007-2013, gdy ta kwota wynosiła 7,36 mln euro. Jesteśmy na 13. pozycji wśród krajów UE, które pozyskały najwięcej na rozwój przestrzeni kosmicznej. Za nami są Szwajcaria, Finlandia, Dania, Irlandia czy Czechy. Pozyskaliśmy niewiele mniej niż Norwegia (640 tys. euro mniej) – podaje Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej. Naszą specjalnością jest robotyka kosmiczna.

Wyższą notę w unijnym budżecie na rozwój nauki i innowacji zawdzięczamy 38 podmiotom, a przede wszystkim Polskiej Agencji Kosmicznej, która pozyskała ponad 6,1 mln euro (niemal połowę wartości wszystkich grantów dla polskich podmiotów). Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej podsumował wyniki otwartych konkursów, których celem był rozwój badań i technologii kosmicznych.

– Największe kraje europejskie inwestują od dziesięcioleci miliardy euro w rozwój swojej branży kosmicznej. Polska zwiększyła wydatki na rozwój sektora kosmicznego w ostatnich latach – komentuje Piotr Świerczyński, ekspert Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej. – Widać wyraźną mobilizację ze strony sektora prywatnego. Dotacje dostały 24 firmy, czyli trzy razy więcej niż w latach 2007-2013. Jednak największy sukces zawdzięczamy Polskiej Agencji Kosmicznej, która jest jedną z 20 europejskich organizacji z największym dofinansowaniem – dodaje ekspert.

Świerczyński zwraca uwagę, że polskie organizacje biorą na siebie coraz większą odpowiedzialność i wychodzą z inicjatywą.

– Zainicjowaliśmy i poprowadziliśmy 5 własnych projektów z udziałem partnerów zagranicznych. Odgrywamy większą rolę w konsorcjach międzynarodowych – mówi ekspert Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej.

Polska Agencja Kosmiczna na rzecz bezpieczeństwa infrastruktury kosmicznej

Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) pozyskała niemal połowę całkowitej dotacji, którą przyznano nam w ramach programu Horyzont 2020 na rozwój technologii kosmicznych. Projekty dotyczą systemu obserwacji i śledzenia obiektów w przestrzeni kosmicznej, bezpiecznej rządowej komunikacji satelitarnej oraz robotyki kosmicznej.

– Udział administracji publicznej w programach ramowych UE jest kluczowy, bo otwiera drzwi polskim firmom i instytucjom nauki do projektów realizowanych na poziomie administracji międzynarodowej. Wszystkie projekty, które prowadzimy, realizujemy wspólnie z Europejską Agencją Kosmiczną, Agencją Europejskiego GNSS oraz innymi narodowymi agencjami kosmicznymi z Europy – mówi Michał Szaniawski, prezes Polskiej Agencji Kosmicznej.

Obecnie Polska Agencja Kosmiczna reprezentuje polski sektor kosmiczny we flagowych programach kosmicznych Unii Europejskiej. W ramach systemu obserwacji i śledzenia obiektów w przestrzeni kosmicznej buduje sieci z istniejących teleskopów i rozbudowuje infrastrukturę dla Narodowego Centrum Operacyjnego, które jest elementem Krajowego Systemu Świadomości Sytuacyjnej w Przestrzeni Kosmicznej. Centrum będzie identyfikowało i monitorowało obiekty poruszające się na orbicie okołoziemskiej. 

– Program bezpiecznej komunikacji satelitarnej jest programem nowym. Jako przedstawiciele krajowej administracji przystąpiliśmy do niego na tak wczesnym etapie rozwoju, że możemy zadbać o należyty udział polskich podmiotów w tym ważnym obszarze zarządzania sektorem kosmicznym. Natomiast w programie robotyki kosmicznej, m.in. dzięki udziałowi Polskiej Agencji Kosmicznej w grancie systemowym, możliwe było włączenie polskich podmiotów do najważniejszych projektów badawczo-rozwojowych w tym obszarze – komentuje Szaniawski. 

Robotyka kosmiczna polską specjalnością

Ponad 1 mln euro na rozwój technologii kosmicznych pozyskała firma PIAP Space, która ściśle współpracuje z Przemysłowym Instytutem Automatyki i Pomiarów należącym do Sieci Badawczej ŁUKASIEWICZ. Dzięki inwestycjom finansowanym z programu Horyzontu 2020 spółka stworzyła prototyp urządzenia do przechwytywani satelitów. 

– Rozwinęliśmy prototyp chwytaka do serwisowania satelitów oraz czujniki siły dedykowane do pracy na niskiej orbicie okołoziemskiej. Te unikatowe w skali Europy technologie pozwoliły naszej firmie pozyskać kolejne zlecenia od Europejskiej Agencji Kosmicznej i firm komercyjnych – mówi Mateusz Wolski, prezes PIAP Space.
Spółka wypracowała technologię w ramach Strategicznego Klastra Badawczego Unii Europejskiej „Per Aspera” – Zaangażowanie w prace klastra zbudowało naszą pozycję na arenie międzynarodowej, co przełożyło się na liczne partnerstwa biznesowe – dodaje prezes.

Dwukrotny wzrost – co za nim stoi?

Zdaniem Piotra Świerczyńskiego z Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej na sukces Polski wpłynęły dwa główne czynniki.

– Po pierwsze od wielu lat realizujemy projekty dla Europejskiej Agencji Kosmicznej, więc polskie przedsiębiorstwa i instytucje naukowe wzmocniły swój potencjał i kompetencje, dzięki temu mamy dostęp do międzynarodowych konsorcjów. Po drugie powstała Polska Agencja Kosmiczna, która jest partnerem analogicznych agencji zagranicznych, a tym samym otworzyła nam drzwi do projektów systemowych realizowanych z ramienia agencji rządowych – podsumowuje ekspert. 

Kolejne miliony euro na horyzoncie

Nie znamy jeszcze dokładnych kwot, które Komisja Europejska przeznaczy na konkursy na rozwój technologii kosmicznych w nowej perspektywie finansowej. Trwają negocjacje budżetowe. W latach 2014-2020 to było 950 mln euro przeznaczone na projekty wyłonione w oficjalnie otwartych konkursach wyłącznie w obszarze Przestrzeń kosmiczna w H2020, czyli ponad 230 mln euro więcej niż w latach 2007-2013 (713,29 mln euro). Wiemy, że całkowity budżet na badania naukowe i technologie w kolejnej edycji programów ramowych wyniesie ok. 90 mld euro.

Dla kogo pieniądze na badania naukowe i rozwój technologii?

Z programów ramowych mogą skorzystać wszystkie podmioty, które realizują prace badawcze i innowacyjne. A zatem w konkursach mogą wziąć udział uczelnie, instytuty badawcze i naukowe, małe i średnie przedsiębiorstwa, duże firmy, instytucje otoczenia nauki czy biznesu, administracja publiczna itp. Dostępne są także konkursy dla indywidualnych naukowców na realizację przełomowych projektów badawczych, a także stypendia umożliwiające im pobyty zagraniczne. Jedną z głównych zasad programu jest konieczność zbudowania lub udziału międzynarodowym konsorcjum projektowym w skład którego wchodzą minimum trzy podmioty. Jedynie firmy z sektora MŚP mogą startować samodzielnie.