Do Wilamowic – miasteczka na małopolsko-śląskim pograniczu – przybędą m.in.: meksykańscy Indianie, mieszkańcy normandzkiej wyspy Guernsey, celtyccy Mańczycy, Łemkowie, Kaszubi, a także naukowcy z Polski, Holandii i Wielkiej Brytanii. Wszystko to za sprawą języka wilamowskiego – ginącego języka rodem ze średniowiecza, którego używa już tylko kilkadziesiąt osób.

Na jedenaście dni września (18-28.09) Wilamowice staną się światowym centrum badawcze wymierających języków. W trzytysięcznym miasteczku leżącym pod Bielskiem-Białą naukowcy, eksperci, aktywiści i zaproszeni przedstawiciele mniejszości etnicznych i językowych będą uczestniczyć w seminariach i warsztatach poświęconych ratowaniu ginących języków. Jednym z założeń tego spotkania jest opracowanie podręcznika do nauki języka wilamowskiego dla młodzieży i osób dorosłych. Zaproszeni goście, wraz ze społecznością lokalną, będą pracować również nad koncepcją muzeum w Wilamowicach.

– Od kilku lat Wilamowice stały się „laboratorium rewitalizacji językowej”, gdzie społeczność i osoby z zewnątrz, w tym badacze, próbują razem ratować ginący język. Wyniki tych działań mogą być pomocne dla społeczności innych języków rzadko używanych – wyjaśnia Bartłomiej Chromik, etnolog z Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, naukowo zajmujący się kwestią Wilamowic.

To spotkanie jest częścią długofalowego projektu, którego celem jest rewitalizacja języków zagrożonych wymarciem, w tym języka wilamowskiego. Kluczowe dla tych działań okazało się pozyskanie prestiżowego europejskiego grantu w programie Horyzont 2020 (Twinning). Grant został przyznany międzynarodowemu konsorcjum naukowemu pod kierunkiem Wydziału „Artes Liberales” UW. Koordynatorką projektu jest dr hab. Justyna Olko, która od lat zajmuje się badaniem i rewitalizacją ginących języków.

– Zwieńczeniem projektu będzie podręcznik do planowania i realizacji projektów rewitalizacji językowo-kulturowej, filmy, publikacje multimedialne związane z zagrożonymi językami, programy nauczania języków mniejszościowych i materiały dydaktyczne do wykorzystania przez aktywistów i badaczy działających na rzecz rewitalizacji zagrożonych języków – tłumaczy dr hab. Justyna Olko.

W Wilamowicach gościć będą meksykańscy Indianie, mieszkańcy normandzkiej wyspy Guernsey, celtyccy Mańczycy, skandynawscy Saamowie, Buriaci z Mongolii, Baskowie, Szkoci, górale spiscy, Niemcy karpaccy mówiący po hopgarcku, a także z mniejszości z Polski: Kaszubi, Łemkowie, Ślązacy, Huculi i Poleszucy. Będą dzielić się swym doświadczeniem, a także dyskutować nad rozwiązaniem problemów i wyzwań, jakim próbują stawić czoła.

– Wyszliśmy z założenia, że mniejszości walczące o swoje prawa językowe powinny ze sobą współpracować dla osiągnięcia wspólnego celu, dlatego zaprosiliśmy tak wielu przedstawicieli tych grup – dodaje dr hab. Justyna Olko.

Według statystyk co 14 dni na świecie ginie jeden język. Dzięki zaangażowaniu naukowców oraz przedstawicieli mniejszości etnicznych i językowych jest nadzieja na zatrzymanie tego procesu.

– Ściśle współpracujemy z tymi grupami. Kierujemy się zasadą: nic o mniejszościach językowych bez nich samych. W Wilamowicach my, naukowcy, będziemy prowadzić badania w partnerstwie z przedstawicielami grup mniejszościowych. Wyniki tych badań zaprezentujemy lokalnej społeczności 25 września – podkreśla Bartłomiej Chromik. I dodaje – Udział samych użytkowników zagrożonego wymarciem języka stanowi wyjątek w tego typu projektach.

Również 25 września o godz. 15.30 lokalni aktywiści zaprezentują inscenizację poematu Wilamowianina, Floriana Biesika, pt. „Óf jer wełt” („Na tamtym świecie”). Biesik, zainspirowany „Boską Komedią”, w 1921 roku przeniósł ją na grunt wilamowski – niebo, czyściec i piekło w jego poemacie zaludnione są przez współczesnych mu Wilamowian. Będzie to już trzeci (po „Małym księciu” i „Hobbicie”) spektakl w całości wystawiony w języku wilamowskim.

Spotkanie potrwa od 18 do 28 września 2016. Wstęp na spektakl i wszystkie wykłady jest wolny.