Polacy otrzymali łącznie ponad 136 mln euro dofinansowania w programie ramowym Horyzont 2020. Są liderem wśród 13 państw tzw. nowej Unii, ale wciąż odstają od krajów „starej piętnastki”.

– Zmiana sytuacji wymaga przełomowych działań zarówno na poziomie krajowym, jak i Komisji Europejskiej – mówią eksperci.

Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE (KPK) podsumował 200 rozstrzygniętych konkursów w ramach programu ramowego Horyzont 2020. W ciągu dwóch lat polskie instytucje pojawiły się w dofinansowanych projektach 579 razy (ten wskaźnik to tzw. uczestnictwa: jedna polska instytucja może uczestniczyć w kilku projektach, a w jednym projekcie może brać udział kilka instytucji z Polski). Uzyskały łącznie dofinansowanie w wysokości ponad 136 mln euro — to jedna piąta środków, które trafiły do 13 tzw. państw nowej unii (przyjętych do UE po 2004 r.), co daje jednoprocentowy udział w całkowitym dofinansowaniu krajów członkowskich. To wynik zbliżony do rezultatów poprzedniego, 7. Programu Ramowego. Jego utrzymanie to pozytywny sygnał, bo w programie Horyzont 2020 panuje silna konkurencja, spowodowana m.in. najwyższym w historii budżetem programu ramowego, niemal 80 mld euro.

Polskie specjalności

Te wyniki sytuują Polskę jako lidera wśród krajów tzw. nowej Unii (13 państw przyjętych do UE po 2004 roku) oraz na 15 pozycji wśród państw członkowskich. To także rezultaty zbliżone do wyników niektórych krajów Europy Zachodniej (Irlandia, Finlandia, Portugalia, czy Dania). Wśród projektów, na które polskie podmioty zdobyły najwięcej środków z Horyzontu 2020, prym wiodą granty badawcze i szkoleniowe Marii Skłodowskiej-Curie, projekty informatyczne i telekomunikacyjne oraz dotyczące zdrowia i energetyki. Wśród polskich grantobiorców coraz większy jest udział przemysłu, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw. Najaktywniejsza polska firma z tej grupy zdobyła dofinansowanie w wysokości ok. 3,7 mln euro. Zaangażowanie polskich przedsiębiorców jest tym bardziej istotne, że istotą programu Horyzont 2020 jest właśnie wdrażanie innowacji na rynek.

Równać do najlepszych

Porównanie Polski z najlepszymi w całej Unii Europejskiej uwidacznia jednak dużo większą skuteczność i aktywność uczonych i przedsiębiorców z krajów „starej piętnastki”, czyli państw tworzących Unię przed 2004 r. Trafiło do nich prawie 90 proc. przyznanego dotąd w Horyzoncie 2020 dofinansowania. Prym wiodą Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Francja i Holandia. Różnice są widoczne nie tylko w kwotach grantów czy liczbach obrazujących uczestnictwo. To także większy odsetek aplikacji zakończonych sukcesem i większa wartość dofinansowania poszczególnych projektów, niż w przypadku Polski.

– Polski nie zadowala jedynie pozycja lidera wśród krajów EU13. – podkreśla dr inż. Zygmunt Krasiński, dyrektor KPK. – Żeby Polska została liczącym się partnerem i udziałowcem w skali całej wspólnoty, musimy m.in. przeprowadzić skuteczne reformy systemu badań i innowacji, zwiększyć nakłady na badania i rozwój, otworzyć instytucje na współpracę zagraniczną i relacje z partnerami z Europy Zachodniej. Musimy także budować skuteczny system wspierania naukowców i przedsiębiorców w pozyskiwaniu unijnych środków – w regionach, na uczelniach i w placówkach naukowych. Musimy być aktywni w gremiach europejskich, jako świadomi eksperci tworzący polityki i programujący konkursy Horyzontu 2020. Moim zdaniem udział Polskich naukowców i przedsiębiorstw w tym programie to nie kwestia wyboru, a konieczność. Po roku 2020 należy się spodziewać znacznie mniejszych środków strukturalnych, Horyzont może być więc pomostem, który ułatwi Polakom pełnoprawne korzystanie ze środków np. w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej – dodaje dr Krasiński.

Pozycja krajów starej unii w Horyzoncie 2020 nie jest jednak spowodowana jedynie mniejszym doświadczeniem krajów EU13. Zasady programu są szyte na miarę dla systemów krajów zachodnich, faworyzują np. mających większe wynagrodzenia naukowców z Europy Zachodniej. Należy też wprowadzić mechanizmy zachęcające do otwarcia tradycyjnych europejskich sieci współpracy na nowych partnerów z Europy Środkowo-Wschodniej .Ważne jest też zapewnienie właściwej proporcji przedstawicieli starych i nowych krajów w grupach doradczych i panelach eksperckich programu. Utrzymuje się też zjawisko zamknięcia istniejących sieci współpracy. Taki stan trwa od kilkunastu lat i wymaga przełomowych działań zarówno na poziomie krajowym, jak i Komisji Europejskiej.

Wsparcie dla aplikujących i promocja sukcesów

Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE wraz z Siecią KPK wspiera przedsiębiorców i naukowców zainteresowanych dofinansowaniem projektów badawczych i innowacyjnych z programu Horyzont 2020. W KPK mogą uzyskać bezpłatne konsultacje przygotowywanych wniosków i doradztwo w doborze źródeł finansowania oraz partnerów. KPK rozpoczęło właśnie akcję informacyjno-szkoleniową dotycząca konkursów w ramach Horyzontu 2020 w 2017 r. Zostaną otwarte pod koniec lipca. KPK uczestniczy też w monitoringu i analizie implementacji Horyzontu 2020. Wypracowaniu metod dalszej poprawy skuteczności polskich wniosków grantowych służy również konferencja „Horyzont 2020 – gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy – możliwości i wyzwania dla Polski”, organizowana 3 czerwca br. przez KPK i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Konferencji towarzyszy uroczysta gala nagrody Kryształowej Brukselki 2016, która rozpocznie się 2 czerwca br. o godz. 18.00.

Nagrodą zostaną uhonorowani najlepsi polscy naukowcy i przedsiębiorcy uczestniczący w projektach Horyzontu 2020. Nagroda jest przyznawana od 2001 roku za wybitne osiągnięcia w programach ramowych Unii Europejskiej. Kapituła pod przewodnictwem Jarosława Gowina, Wicepremiera i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wybrała laureatów w 5 kategoriach, przyznała również 2 nagrody specjalne. Nominowane instytucje i osoby są prezentowane na stronie: http://konferencja2016.kpk.gov.pl/nominowani/

Program Ramowy Horyzont 2020 – statystyki po 200 konkursach i dwóch latach uczestnictwa:

Tekst prezentuje projekt, który promujemy w ramach działań PR dla innowacji i prac B+R.