Niższe rachunki za prąd, a może rozwiązanie problemów miast?
Polacy muszą głęboko sięgać do portfeli, by opłacić rachunki za energię. Jednak zmiana prostych przyzwyczajeń domowych może obniżyć zużycie prądu nawet o 1/3. To jeden z wniosków eksperymentu koordynowanego w Warszawie przez badaczki Akademii Leona Koźmińskiego. Podobne eksperymenty City Lab zorganizowano w 6 miastach europejskich, a wnioski dotyczą m.in. przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu.
Według danych GUS tylko w ciągu ostatnich trzech miesięcy ceny energii wzrosły o prawie 15 proc. To najwyższe tempo od 22 lat. Przysłowiowy Kowalski nie jest jednak bezradny – zmiana nieefektywnych energetycznie zachowań może znacząco zmniejszyć zużycie prądu bez pogorszenia standardu życia. W marcu ekspertki z Akademii Leona Koźmińskiego opublikowały raport „City Lab guide: ‘Co-creating SIE city labs: harnessing the potentials of SIE for cities’”, który podsumowuje eksperyment przeprowadzony w Warszawie, a także w Antwerpii, Bazylei, Bristolu, Grenoble i Mannheim. Eksperyment warszawski został wdrożony dzięki współpracy naukowczyń z Akademii Leona Koźmińskiego, m.st. Warszawy oraz firmy Naatu Energy.
– City Lab to projekt współpracy samorządu z mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi i lokalnym biznesem, w którym nowe sposoby radzenia sobie z miejskimi wyzwaniami są wypracowywane wspólnie. Nie każdy pomysł się sprawdzi, ale najważniejsze jest, by to zweryfikować i szukać kolejnych. Aż do skutku, którym będzie rozwiązanie problemu. To właśnie siła metody City Lab: współpraca i dialog. Ta społeczna innowacja opiera się na wzajemności, jest sposobem organizowania dialogu i nowatorską metodą pracy dla urzędników i społeczeństwa – mówi dr Agata Dembek, koordynatorka projektu z Akademii Leona Koźmińskiego i liderka programu studiów z zakresu zarządzania zrównoważoną transformacją (ang. sustainable transition management).
Eksperyment warszawski, czyli jak efektywnie oszczędzać energię
W ramach eksperymentu przeprowadzonego w Warszawie zostało przebadanych kilkanaście gospodarstw domowych – z bloków, kamienic i domów jednorodzinnych w sześciu dzielnicach Warszawy: Mokotów, Praga-Południe, Targówek, Ursynów, Wilanów, Wola. W każdym z nich zainstalowano czujniki pokazujące zużycie energii, temperaturę i wilgotność. Domownicy najpierw korzystali z energii elektrycznej bez zmiany swoich zachowań, a po czasie otrzymywali spersonalizowane, szyte na miarę wskazówki, jak efektywnie oszczędzać energię.
Ponad 70 proc. badanych ocenia wysoko swoją wiedzę na temat efektywnego wykorzystania energii. 55 proc. podjęło działania, które zmniejszyły realne koszty energii. Po dwóch tygodniach od rozpoczęcia przesyłania spersonalizowanych podpowiedzi dotyczących zużycia energii w niektórych przypadkach zużycie prądu spadło o 1/3.
– W jednym z mieszkań pomiary potwierdziły, że przez całą dobę zużycie energii jest bardzo wysokie. Sprzętem, który pochłaniał sporo prądu, była lodówka. Problem okazał się prozaiczny – wystarczyło ją rozmrozić. Przyniosło to widocznie niższe zużycie prądu po wprowadzeniu w życie naszej sugestii wynikającej z danych. Chociaż wszyscy wiedzą, że należy rozmrażać taki sprzęt, skierowane bezpośrednio do nich przypomnienie skuteczniej motywuje do wprowadzenia zmian – mówi dr Agata Stasik, liderka programu studiów z zakresu zarządzania zrównoważoną transformacją (ang. sustainable transition management) na Akademii Leona Koźmińskiego.
Odsłoń kaloryfer, wyłącz standby
W przypadku innych gospodarstw domowych wymiana żarówek na energooszczędne, wyłączenie sprzętów działających w trybie standby albo zmiana sposobu używania czajnika (grzanie wody raz w czasie poranka, a nie włączanie go kilka razy) przyniosły realne oszczędności i niższe zużycie energii. Energooszczędne żarówki uczestnicy otrzymali w trakcie trwania eksperymentu.
– W eksperymencie zidentyfikowaliśmy jeszcze inny problem prowadzący do większego zużycia prądu. Grzejnik elektryczny używany był do suszenia ubrań. Zazwyczaj nie myślimy, jaki ma to wpływ na nasze rachunki, a zmiana takich nawyków daje widoczne efekty – mówi dr Agata Stasik z Akademii Leona Koźmińskiego.
Badania wykazały, że aż 80 proc. ankietowanych gospodarstw domowych chciałoby zmienić swoje przyzwyczajenia dotyczące używania energii elektrycznej w celu zmniejszenia rachunków o min. 10 proc. Eksperyment objął niewielką liczbę gospodarstw domowych, ale gdyby zmiany udało się wprowadzić na dużą skalę, miałyby realny wpływ na obniżenie emisji CO2 – zgodnie z celami stawianymi sobie przez miasto Warszawę – oraz na obniżenie rachunków za prąd.
Belgijskie metody na termomodernizację i ubóstwo energetyczne
Na przykładzie sześciu europejskich miast – Warszawy, Antwerpii, Bazylei, Bristolu, Grenoble i Mannheim – międzynarodowy zespół badaczy sprawdził, czy koncepcja City Lab może spełniać konkretne cele polityki miejskiej. Chodzi głównie o kwestie dotyczące efektywnego zużycia energii i sposobów na oszczędność w tym zakresie. Jednym z założeń City Lab jest test na niewielkim obszarze i w razie powodzenia koncepcji przeniesienie jej na większą skalę.
W Antwerpii przetestowano, jakie rozwiązania walki z ubóstwem energetycznym są najbardziej efektywne. Na warsztat wzięto szczególnie budynki zabytkowe, których renowacja i termomodernizacja są wyjątkowo kosztowne.
– Ten City Lab dążył do tego, by przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu, czyli sytuacji, w których płacenie za energię pochłania znaczącą część rodzinnego budżetu. Przetestowano cztery rozwiązania: tworzenie społeczności energetycznych inwestujących wspólnie w panele fotowoltaiczne, by obniżać koszty energii, wynajmowanie energooszczędnych sprzętów gospodarstwa domowego, zapewnienie szkoleń i doposażenie mieszkań komunalnych, tak by ich budżetu nie zjadały wydatki na energię, a także modernizacja byłych mieszkań socjalnych, aby później wynajmować je najuboższym rodzinom – mówi dr Agata Dembek z Akademii Leona Koźmińskiego.
City Lab, czyli wspólne testowanie
W innych miastach współpraca w ramach City Lab skupiała się na:
- wykorzystaniu aplikacji mobilnej, która pomagała zmniejszyć indywidualny ślad węglowy poprzez sugerowanie drobnych zmian codziennych zachowań (Bazylea),
- ocenie potencjału wykorzystania crowdfundingu, żeby sfinansować inwestycje na rzecz efektywności energetycznej (Bristol),
- sposobach wprowadzania zachowań energooszczędnych wśród użytkowników budynków miejskich – urzędników, stowarzyszeń i szkół (Grenoble),
- włączaniu mieszkańców w planowanie zmian na rzecz efektywności energetycznej i OZE w ich dzielnicy (Mannheim).
Badania zostały przeprowadzone w ramach międzynarodowego projektu badawczego SONNET – Social Innovation in Energy Transitions. Strona projektu z dodatkowymi informacjami: link. Wybrane raporty:
- Dembek A., Stasik A., Strumińska-Kutra M., Dańkowska A. (2022). City lab guide: ‘Co-creating SIE city labs: harnessing the potentials of SIE for cities’. Dostęp online: link.
- Kołodziejczyk D., Dembek A., Stasik A. (2021). Report on the SIE City Lab in Warsaw. Dostęp online: link.
Powyższy komunikat prasowy to przykład realizacji działań PR dla zespołów naukowych.