Wysoka podatność banków na zmiany stóp procentowych i ryzyko wpisania ich na listę ostrzeżeń KNF. Obniżanie rentowności banków i finansowanie przez nich deficytu budżetowego. Osłabienie rynku międzybankowego w Polsce i zmiana wartości pieniądza bankowego.  To najważniejsze wnioski płynące z trzech niezależnych, wieloletnich badań dotyczących wpływu podatku bankowego, przeprowadzonych pod kierunkiem dr hab. Anety Hryckiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego.

Większość państw Europy wprowadziła podatek bankowy w latach 2009–2012. Polska zrobiła to później. Podatek od niektórych instytucji finansowych, zwany potocznie bankowym, obowiązuje u nas od 2016 roku, przynosząc państwu zysk – jak podaje KNF – na poziomie rzędu 300 milionów złotych miesięcznie.

Po trzech latach obowiązywania podatku bankowego naukowcy, przeprowadzając szczegółowe badania i analizy, doszli do alarmujących wniosków. Opłata, jaką ponoszą banki, grozi destabilizacją systemu finansowego w Polsce. Z trzech niezależnych od siebie badań wynika, że:

1. Sektor bankowy jest mocno narażony na zmiany stóp procentowych

Eksperci, analizując kwartalne dane z lat 2008–2017 dotyczące wszystkich polskich banków, które przynajmniej raz zapłaciły podatek bankowy (w sumie 19 instytucji), doszli do wniosku, że po wprowadzeniu podatku banki zaczęły przerzucać aktywa w obligacje rządowe, aby uniknąć opodatkowania. Obecnie posiadają one 13–16 procent aktywów w papierach rządowych. Cztery lata temu było to 8–10 proc.

Tytuł wykresu: Procentowy udział w aktywach ogółem – pożyczki i rządowe papiery wartościowe

Źródło: Kalkulacja na podstawie danych NBP

Wyniki badań wskazują, że ponad 30 proc. banków nie będzie wypełniało wymogów regulacyjnych w przypadku podwyżki stóp procentowych ze względu na straty wynikające ze spadku wartości papierów rządów. W tych bankach straty mogą wynosić aż do ponad 200 proc. zysku netto. Banki nie są w pełni zabezpieczone przed takim ryzykiem. Rodzi to poważne zagrożenie dla polskiego sektora bankowego – ostrzega współautorka badań dr hab. Aneta Hryckiewicz z Zakładu Ekonomicznych Analiz Empirycznych Akademii Leona Koźmińskiego.

Czarny scenariusz zakłada nawet możliwość wpisania banków na listę ostrzeżeń KNF oraz utratę licencji. Choć jest on mało prawdopodobny, to eksperci ostrzegają przed możliwym osłabieniem sektora bankowego, który uderzyłby we wzrost gospodarczy.

2. Podatek bankowy obniża rentowność banków

To kolejny zdaniem ekspertów efekt wprowadzenia podatku bankowego. Nie ma też wątpliwości co do tego, jak banki próbują sobie rekompensować straty. Jest podobnie jak za granicą. Jak wynika z badania węgierskiego sektora bankowego, gdzie podatek bankowy wprowadzono w 2010 roku, banki przerzucają koszt podatku na klientów, w większości w opłatach za usługi bankowe, a nie poprzez marże kredytowe. Eksperci doszli do takich wniosków, analizując roczne dane wszystkich komercyjnych banków na Węgrzech oraz instytucji kredytowych w tym kraju na przestrzeni lat 2004–2016.

3. Podatek bankowy zabija rynek międzybankowy – zmienia wartość pieniądza bankowego

Od czasu wprowadzenia podatku zachowania banków na tym rynku są bardziej cykliczne, a transakcje jeszcze bardziej krótkoterminowe. Pod koniec miesiąca banki właściwie nie zawierają żadnych transakcji między sobą ze względu na chęć unikania obciążenia podatkiem – zaznacza współautor badania dr Piotr Mielus z Katedry Ekonomii Ilościowej Szkoły Głównej Handlowej, wymieniając następny negatywny efekt podatku bankowego.

Analiza wszystkich transakcji międzybankowych z lat 2014–2017 wskazała, że podatek bankowy w jeszcze większym stopniu spowodował osłabienie rynku międzybankowego w Polsce. Liczba transakcji spadła, a banki w jeszcze większym stopniu finansują się transakcjami krótkoterminowymi.

Jest to bardzo niebezpieczne, gdyż wskazuje na krótkoterminowe finansowanie działalności banków na rynku międzybankowym, co było dokładnie przyczyną kryzysu w 2008 roku, na cykliczność tego finansowania oraz na pewne turbulencje na rynku; na koniec miesiąca, kiedy jest dzień rozliczenia podatku, rynek umiera – dodaje dr hab. Hryckiewicz.

Trzy niezależne od siebie badania prowadzą więc do jednego wniosku – polski rynek finansowy, który w porównaniu z innymi krajami jest słabo rozwinięty, po wprowadzeniu podatku bankowego został jeszcze bardziej osłabiony.

Wszystkie badania zrealizowano w ramach jednego grantu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki. W realizacji grantu brali udział: mgr Karolina Skorulska i Petra Pawlowski z Akademii Leona Koźmińskiego, Marcin Borsuk z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, dr Piotr Mielus ze Szkoły Głównej Handlowej oraz dr Małgorzata Snarska z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.

Tekst prezentuje wyniki badań naukowych, które popularyzujemy w ramach działań PR dla uczelni. To przykład, jak popularyzować nauki humanistyczno-społeczne oraz jak popularyzować granty naukowe.