Jedni „ułatwiają życie” komputerom, drudzy sprawdzają e-bookowych piratów, inni badają, czy matematyka może pomóc w rozwiązaniu największych filozoficznych problemów. Co trzeci naukowiec nagrodzony prestiżowym stypendium Fundacji na rzecz Nauki Polskiej pracuje w warszawskiej jednostce badawczej. W sobotę (25 maja) odebrali je podczas uroczystości na Zamku Królewskim.

Komputerom będzie łatwiej

Bardzo złożony algorytm komputerowy może sprawić, że maszyna podczas obliczeń weźmie pod uwagę zbyt wiele różnych czynników. To z kolei może doprowadzić do nawarstwienia obliczeń do rozmiarów przekraczających możliwości komputera. Skutek jest taki, że zamiast oczekiwanego wyniku, otrzymamy przeciążony komputer. Dlatego czasem informatycy muszą „pomóc” maszynom, tworząc uproszczone schematy obliczeń, z którymi komputery będą sobie w stanie poradzić. To prawdziwa informatyczna sztuka, w której mistrzem jest Michał Włodarczyk, doktorant z Uniwersytetu Warszawskiego. Właśnie tym zajmuje się na co dzień – algorytmami, które pozwalają rozwiązać problemy, z którymi komputery nie potrafią sobie poradzić.

– Wyobraźmy sobie mapę jakiegoś kraju, na której zaznaczamy wiele miast do odwiedzenia. Chcemy zaplanować marsz tak, żeby odwiedzić wszystkie te miasta w jak najkrótszym czasie. To z pozoru proste, ale okazuje się, że kiedy liczba miast rośnie do stu, wówczas czas działania algorytmu staje się kosmicznie duży i nawet najmocniejsze komputery nie są w stanie takich obliczeń przeprowadzić – zaznacza naukowiec.

Michał Włodarczyk ma międzynarodowe doświadczenie. Odbył staże programistyczne w amerykańskich firmach-gigantach – Google Inc., Palantir Technologies i NVIDIA Corporation. Za prace dotyczące algorytmów aproksymujących jako jedna z kilku osób, otrzymał także wyróżnienie w konkursie START, co oznacza podwyższoną kwotę stypendium.

(Nie)legalne e-booki

Nie tylko algorytmy interesują polskich naukowców. Ekonomista Wojciech Hardy, doktorant z Uniwersytetu Warszawskiego dowiódł, że ściąganie nielegalnych wersji książek (e-booków) ma stosunkowo niewielki wpływ na ich legalną sprzedaż – mimo że Polska znajduje się w ścisłej czołówce krajów na świecie pod względem nielegalnego korzystania z treści, takich jak książki, e-booki, filmy czy seriale.

– Wykonaliśmy eksperyment. Stworzyliśmy listę popularnych książek. Dla części z nich prowadziliśmy profesjonalne działania, które dążyły do zminimalizowania obrotu tymi tytułami w sieci. Z nielegalnymi kopiami pozostałych książek nie robiliśmy nic. Jak się okazało, nie miało to większego wpływu na zyski twórców – zaznacza Hardy.

Te badania mogą pomóc w podniesieniu świadomości właścicieli praw autorskich na temat sposobów ich chronienia, ale także na temat samego procederu nielegalnego pobierania treści.

Jak mierzyć dobrobyt

PKB na mieszkańca – ten wskaźnik dochodowy jest kluczowy przy porównywaniu rozwoju gospodarczego krajów. Wielu ekonomistów zaznacza jednak, że nie jest do doskonałe narzędzie do tego celu – nie bierze bowiem pod uwagę innych kryteriów niż dochód. Nagrodzony stypendium START ekonomista Radosław Kurek, doktorant z Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, w swoich badaniach proponuje ciekawe rozwiązanie. Badacz zamierza opracować uniwersalną metodę mierzenia innych wskaźników świadczących o rozwoju państwa, takich jak stan zdrowia obywateli czy ich wykształcenie.

– Wyzwaniem jest określenie wspólnej skali do porównania tych kwestii w różnych państwach. Przygotowanie i określenie tych wskaźników od strony metodologicznej, w taki sposób, aby umożliwiły porównanie dobrobytu wielu krajów, jest bardzo trudne. Chcę to zmienić i doprowadzić do sytuacji, w której będzie można dobrobyt zmierzyć i lepiej zrozumieć sytuację gospodarczą różnych krajów, w tym Polski – podkreśla naukowiec.

Jak matematyka może pomóc w rozwiązaniu największych filozoficznych problemów?

Dr Mateusz Łełyk z Uniwersytetu Warszawskiego w swoich badaniach wykorzystuje metody logiki matematycznej, które pozwalają rozjaśnić niektóre zagadnienia związane z filozofią, takie jak odpowiedź na pytanie „czego jako ludzie nigdy nie będziemy się w stanie dowiedzieć”. Logika matematyczna, z której korzysta Łełyk, pozwala tworzyć obliczenia do precyzyjnego stawiania takich pytań. Ale nie tylko.

– Część moich badań jest nieco odleglejsza od wspomnianych powyżej motywacji filozoficznych. Dotyczą one także obszaru informatyki teoretycznej – zagadnienia logiczne mogą być wykorzystywane do algorytmicznego sprawdzania poprawnego działania programów informatycznych, np. tego, czy nie będą się one zawieszać i zapętlać – zaznacza Łełyk.

W sumie 30 nagrodzonych z Mazowsza

W tegorocznym programie START, w ramach którego Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznaje stypendia najzdolniejszym młodym uczonym, aby zachęcić ich do dalszego rozwoju naukowego, są także inni naukowcy zawodowo związani z Warszawą i Mazowszem. W sumie jest ich aż 30 na 100 wszystkich nagrodzonych.

Stypendia dla ekonomistów i matematyków w konkursie 2019 sfinansuje Narodowy Bank Polski w ramach programu edukacji ekonomicznej.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej istnieje od 1991 r. i jest niezależną, samofinansującą się instytucją pozarządową typu non-profit, która realizuje misję wspierania nauki. Jest największym w Polsce pozabudżetowym źródłem finansowania nauki. Do statutowych celów FNP należą: wspieranie wybitnych naukowców i zespołów badawczych oraz działanie na rzecz transferu osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej. Fundacja realizuje je poprzez przyznawanie naukowcom indywidualnych nagród i stypendiów, przyznawanie subwencji na wdrażanie osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej, inne formy wspierania ważnych przedsięwzięć służących nauce (jak np. programy wydawnicze). Fundacja angażuje się także we wspieranie międzynarodowej współpracy naukowej oraz zwiększanie samodzielności naukowej młodego pokolenia uczonych.

Stypendia START są przyznawane przez FNP od 1993 r. Do 2019 r. włącznie FNP nagrodziła 3 000 osób i przyznała 3 636 stypendiów (w latach 2002-2015 istniała możliwość otrzymania stypendium START dwukrotnie) w łącznej wysokości 81,5 mln zł.

Stypendia START stanowią wyróżnienie dla młodych naukowców, którzy, choć dopiero rozpoczynają karierę naukową, mogą się już wykazać znaczącymi osiągnięciami badawczymi. O stypendium ubiegać się mogą młodzi naukowcy do 30 r.ż. (lub starsi, jeżeli korzystają z regulaminowych możliwości przedłużenia). Dorobek kandydatów – udokumentowany patentami lub publikacjami w uznanych polskich i zagranicznych periodykach naukowych – jest oceniany przez uczonych będących autorytetami w swoich dziedzinach.

Tekst prezentuje sukcesy polskich naukowców, które promujemy w ramach działań PR dla instytucji naukowych.